Праходжанне (астраномія)

Праходжанне, або астранамічны транзіт — гэта астранамічная з'ява, падчас якога з пункту гледжання назіральніка з пэўнай кропкі адно нябеснае цела праходзіць перад іншым нябесным целам, засланяючы яго частку.

Азначэнне

Тэрмін «праходжанне» ўжываецца ў тых выпадках, калі больш блізкі да назіральніка аб'ект па свайму адноснаму (бачнаму) памеру значна меншы, чым больш аддалены аб'ект. У тых выпадках, калі больш блізкі аб'ект па сваіх бачных памерах параўнальны або пераўзыходзіць больш аддалены, ужываюць тэрмін «пакрыццё». Тыя астранамічныя падзеі, падчас якіх адзін аб'ект утварае цень ад іншага, называюцца «зацьменнямі».

У якасці прыкладу праходжання можна прывесці праходжанне якой-небудзь планеты паміж зямным назіральнікам і Сонцам. Зразумела, падобнае магчыма толькі з Меркурыем і Венерай. Аднак, калі назіральнік знаходзіцца на яшчэ больш выдаленай планеце, напрыклад на Марсе, то ён можа ўбачыць і праходжанне Зямлі перад Сонцам (бліжэйшы адбудзецца 10 лістапада 2084). Існуюць астэроіды, напрыклад, (1383) Лімбург, з такім малым нахілам арбіты да экліптыкі, што праходжанне Зямлі па дыску Сонца з іх будзе відаць пры кожным ніжнім злучэнні Зямлі з Сонцам (гэта значыць, для дадзенага прыкладу - кожныя крыху больш за год). Сапраўды гэтак жа пры кожным ніжнім злучэнні Венера будзе праходзіць па дыску Сонца пры назіранні з астэроіда (6719) Gallaj, а Меркурый- з астэроіда (2583) Фатьянаў, паколькі ўзаемны нахіл з арбіты адпаведных планет у гэтых астэроідаў вельмі малы.

Праходжанне Меркурыя па дыску Сонца. 8 лістапада 2006 года.

Іо над Юпітэрам

Тэрмін «праходжанне» таксама можа апісваць рух натуральнага спадарожніка над паверхняй планеты, напрыклад лёгка бачнае зямным назіральніку праходжанне галілеевых спадарожнікаў (Іо, Еўропы, Ганімеда і Каліста) над паверхняй Юпітэра.

Гэта астранамічная з'ява патрабуе выбудоўвання трох нябесных цел у лінію. Значна больш рэдкая з'ява - выбудоўванне чатырох нябесных цел у лінію. Апошняя такая падзея ў Сонечнай сістэме адбылася 27 красавіка 1586, калі з Венеры быў «бачны» праход Меркурыя над паверхняй Сонца, і ў той жа самы момант з Сатурна было «бачна» праходжанне самой Венеры над Сонцам.

У апошнія гады, у сувязі з адкрыццём экзапланет, навукоўцы зацікавіліся магчымасцю засекчы інструментальна іх праходжання над паверхняй зорак-цэнтраў іх сонечных сістэм. Планета HD 209458 b (неафіцыйную назву - Асірыс) стала першай адкрытай экзапланет такога роду.

Кантакты

Падчас праходжання вылучаюць чатыры «кантакты», калі контур меншага аб'екта тычыцца контуру большага аб'екта ў адной кропцы. Кантакты адбываюцца ў наступным парадку:

• Першы кантакт: Меншае цела цалкам звонку большага, рухаецца ўнутр
• Другі кантакт: Меншае цела цалкам унутры большага, працягвае рух унутр
• Трэці кантакт: Меншае цела цалкам унутры большага, рухаецца вонкі
• Чацвёрты кантакт: Меншае цела цалкам звонку большага, пачынае выдаляцца

Гл. таксама

• Праходжанне Меркурыя па дыску Сонца
• Зацьменне